Nước chiếm khoảng 70% bề mặt Trái Đất, và cũng chiếm một tỷ lệ tương tự trong cơ thể người. Không có nước, không có sự sống. Điều này không phải là một lời nói mang tính biểu tượng, mà là một chân lý hiển nhiên của tự nhiên. Tuy nhiên, mặc dù Trái Đất có rất nhiều nước, chỉ khoảng 2,5% trong số đó là nước ngọt có thể sử dụng, và phần lớn lại bị đóng băng ở hai cực.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, dân số gia tăng nhanh chóng và tốc độ đô thị hóa – công nghiệp hóa tăng mạnh, nước ngọt sạch ngày càng trở thành một nguồn tài nguyên khan hiếm. Và điều tồi tệ hơn, là chính con người – chủ nhân của hành tinh – lại đang trực tiếp hủy hoại nguồn nước quý báu này thông qua ô nhiễm. Đây là một vấn đề cấp thiết không chỉ tại Việt Nam mà còn trên toàn thế giới, đòi hỏi những hành động kịp thời, cụ thể và toàn diện.
Theo báo cáo năm 2023 của Liên Hợp Quốc, mỗi ngày có hơn 2 triệu tấn nước thải từ công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt đổ vào các nguồn nước tự nhiên. Hơn 80% lượng nước thải toàn cầu không được xử lý trước khi xả ra môi trường. Một số quốc gia châu Phi và Nam Á hiện đang trong tình trạng khủng hoảng nước sạch, nơi hàng triệu người không có nước uống an toàn, buộc phải dùng nước từ ao hồ, sông suối bị ô nhiễm nặng.
Sông Hằng (Ấn Độ) – con sông linh thiêng của hàng trăm triệu người – đang bị bao phủ bởi rác thải sinh hoạt, xác động vật, nước thải chưa qua xử lý. Hay sông Dương Tử (Trung Quốc) – dòng sông dài nhất châu Á – cũng đang gánh chịu hậu quả từ hàng nghìn nhà máy dọc theo hai bờ.
Ở Việt Nam, thực trạng ô nhiễm nguồn nước cũng đang ở mức báo động đỏ. Theo số liệu từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi ngày có khoảng 3 triệu m³ nước thải sinh hoạt và 5 triệu m³ nước thải công nghiệp thải ra môi trường, trong đó chỉ khoảng 10% được xử lý đạt chuẩn.
Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng… các dòng kênh, mương trở thành những “dòng sông chết”, như kênh Tân Hóa – Lò Gốm (TP.HCM), sông Tô Lịch (Hà Nội)… bốc mùi nồng nặc, đổi màu đen kịt quanh năm. Ở các vùng nông thôn, ô nhiễm từ thuốc trừ sâu, phân hóa học làm nhiễm bẩn nước ngầm, nước mưa – những nguồn nước chính của người dân.
Nghiêm trọng hơn, hiện tượng xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long đang khiến hàng triệu người dân mất đi nguồn nước ngọt, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh lương thực và sinh kế.
Hàng nghìn nhà máy, xí nghiệp hoạt động mỗi ngày sinh ra hàng triệu lít nước thải chứa hóa chất độc hại như chì, thủy ngân, phenol, cyanua, chất tẩy rửa… Rất nhiều trong số này không có hệ thống xử lý nước thải, hoặc xử lý chỉ mang tính đối phó. Thảm họa môi trường do Formosa Hà Tĩnh năm 2016 là ví dụ điển hình gây chấn động trong và ngoài nước: cá chết hàng loạt, ngư dân mất kế sinh nhai, môi trường biển bị hủy hoại nghiêm trọng.
Nông nghiệp sử dụng quá nhiều phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ… làm lượng hóa chất dư thừa ngấm vào đất, chảy vào kênh rạch gây phú dưỡng (eutrophication), khiến tảo phát triển mạnh, làm cạn kiệt oxy trong nước – dẫn đến chết cá, tôm và các sinh vật thủy sinh.
Rác sinh hoạt, đặc biệt là rác thải nhựa, đang là “kẻ giết người thầm lặng” của sông ngòi và đại dương. Việt Nam là một trong 5 quốc gia thải nhựa ra biển nhiều nhất thế giới, với hơn 1,8 triệu tấn/năm. Các loại rác như túi nilon, chai nhựa, đồ dùng một lần không thể phân hủy nhanh, gây tắc nghẽn dòng chảy, làm chết sinh vật biển và gây viêm nhiễm môi trường nước.
Hệ thống xử lý nước thải ở nhiều địa phương, đặc biệt là nông thôn, vùng núi còn rất lạc hậu. Ở nhiều xã miền núi, người dân dùng nước suối chung với gia súc, hoặc nước giếng khoan nhiễm phèn, nhiễm đá vôi, không có lọc. Các đô thị có nhà máy xử lý nước nhưng thường quá tải, hoặc không vận hành đúng công suất.
Nguồn nước ô nhiễm mang theo hàng loạt mầm bệnh như: tả, lỵ, thương hàn, viêm gan A, giun sán… Theo WHO, cứ 10 ca bệnh truyền nhiễm thì 6 ca có liên quan đến nguồn nước. Nhiều vùng dân cư Việt Nam, đặc biệt tại miền Tây, ghi nhận các ca ung thư cao bất thường do dùng nước nhiễm asen hoặc nước sông bị ô nhiễm lâu ngày.
Cá, tôm, cua… chết hàng loạt do nhiễm độc, thiếu oxy. Rạn san hô bị phá hủy, sinh vật phù du – mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn – suy giảm nhanh chóng. Điều này dẫn đến mất cân bằng sinh thái, giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng đến nguồn thực phẩm thủy sản của con người.
Ngành thủy sản bị thiệt hại lớn, hàng chục ngàn hộ dân mất nguồn thu.
Du lịch sinh thái giảm mạnh ở những khu vực có sông hồ, biển ô nhiễm.
Giá nước sinh hoạt tăng cao, khi người dân buộc phải mua nước đóng bình thay vì dùng nước máy không đảm bảo.
Cần có luật bảo vệ nguồn nước riêng biệt, chi tiết và nghiêm ngặt.
Xử phạt thật nặng những doanh nghiệp, cá nhân vi phạm (đóng cửa nhà máy, xử lý hình sự khi gây hậu quả nghiêm trọng).
Minh bạch thông tin môi trường, để người dân có thể giám sát.
Đầu tư công nghệ xử lý nước thải bằng sinh học, nano, màng lọc thông minh…
Khuyến khích các start-up môi trường, doanh nghiệp xã hội tham gia vào lĩnh vực nước sạch.
Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình học chính khóa từ tiểu học đến đại học.
Tổ chức chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội, tivi, truyền hình về vai trò của nước sạch.
Kêu gọi người dân giảm nhựa, phân loại rác, không đổ rác xuống sông hồ.
Tiết kiệm nước – tắt vòi nước khi không dùng, tái sử dụng nước (ví dụ: nước vo gạo tưới cây).
Tham gia ngày Chủ Nhật Xanh, ngày Môi trường Thế giới, chiến dịch dọn rác bờ sông, ven biển.
Truyền cảm hứng sống xanh cho cộng đồng xung quanh.
Ô nhiễm nguồn nước không phải là câu chuyện của riêng một ai, một quốc gia hay một thế hệ. Đó là vấn đề toàn cầu, liên quan đến mọi tầng lớp xã hội, mọi độ tuổi, mọi lĩnh vực. Nếu không hành động kịp thời, không chỉ chúng ta, mà cả tương lai của hành tinh sẽ phải trả giá.
Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất: không xả rác, tiết kiệm nước, nâng cao nhận thức. Bởi vì mỗi hành động nhỏ hôm nay sẽ là một giọt nước sạch cho ngày mai.
Hãy cùng nhau bảo vệ nguồn nước – nguồn sống của tất cả chúng ta.
17/04/2025
Nước là nguồn sống không thể thiếu đối với con người và mọi sinh vật trên Trái Đất. Trung bình, một người trưởng thành cần uống từ 1.5 đến 2 lít nước mỗi ngày để duy trì sự sống và các chức năng sinh học cơ bản. Tuy nhiên, không phải bất kỳ nguồn nước […]
16/04/2025
Mùa hè nóng bức luôn là thời điểm cơ thể dễ dàng mất nước và trở nên kiệt quệ, ảnh hưởng không chỉ đến sức khỏe mà còn đến chất lượng công việc, học tập và các hoạt động thể chất. Việc bổ sung đủ nước vào mùa hè không chỉ giúp giải khát, mà […]
03/04/2025
Nước là cội nguồn của sự sống, là nền tảng của mọi sinh vật trên Trái Đất. Chúng ta có thể sống mà không ăn trong nhiều tuần, nhưng nếu không có nước, chỉ sau vài ngày, cơ thể sẽ bắt đầu suy yếu và dần dần ngừng hoạt động. Tuy nhiên, nước không chỉ […]
日本語
Tiếng Việt
